Xa cha là phung phá - gần cha lại hoang đàng
Bỏ cha đời nô lệ - với cha đời vương giả

(Bài suy niệm Phúc Âm Chúa Nhật IV Mùa Chay)

Sau khi đã kêu gọi con người cải thiện đời sống ở bài Phúc Âm Chúa Nhật III Mùa Chay Năm C tuần trước, trong bài Phúc Âm Thứ IV Mùa Chay Năm C tuần này, Giáo Hội chọn bài Phúc Âm của Thánh Ký Luca về dụ ngôn người con phung phá, cũng được gọi là dụ ngôn người cha nhân hậu, để kêu gọi con người nói chung, và thành phần tội nhân nói riêng, hãy tin tưởng vào tình yêu vô cùng nhân hậu của Thiên Chúa là Cha trên trời mà trở về với Ngài. Thật vậy, nếu người con phung phá không tin tưởng vào người cha từ bi nhân hậu của mình, trái lại, biết chắc chắn rằng người cha sẽ giết chết mình khi vừa thấy mình, hoặc bỏ thương vương tội nhưng vẫn đối xử tàn tệ với mình cho bõ ghét, hay để mặc cho người anh, thậm chí cả kẻ ăn người ở trong nhà tha hồ mà nhục mạ chửi rủa mình, thử hỏi người con phung phá có dám mò về với cha hay chăng, hay thà chết cũng không bao giờ chịu trở về với cha.

Trong dụ ngôn này chúng ta thấy có nhiều màn xẩy ra cho người con phung phá, thứ tự như sau:

1. Người con xin cha chia phần gia tài của mình cho.

2. Sau đó người con này đã đem gia tài của cha và được cha chia cho đi phung phí vào những đam mê trụy lạc của mình.

3. Hậu quả của cuộc đời phung phá là người con phải trải qua một cảnh bần cùng khốn khổ hết sức nhục nhã và chán chường.

4. Thế nhưng, chính trong cơn hoạn nạn khốn khó ấy người con mới tỉnh ngộ và đã nghĩ về cha, để rồi quyết định trở về với cha.

5. Người con hoang đường chẳng những được cha thứ tha mà còn được cha vừa mở tiệc ăn mừng vừa phục hồi lại cho tất cả những gì quí giá người con đã làm mất đi trong quãng đời phung phá quá khứ của mình.

Thật vậy, qua dụ ngôn này chúng ta mới thấy rằng chỉ có duy một mình Thiên Chúa mới quả thực là người cha đích thật, mới xứng đáng mang danh làm cha và được gọi là “cha”. Bởi vì, Ngài vô cùng nhân hậu và xót thương, thông cảm với đứa con yếu đuối và lầm lạc, chẳng những không chấp nhất nó, trừng phạt lỗi lầm của nó, mà còn hết sức nhẫn nại, ngong ngóng trông đợi nó hồi tâm nghĩ lại mà trở về với mình, để rồi khi vừa thấy nó tỏ ý muốn và dứt khoát trở về liên tự động nhào tới đón nhận nó, chứ không cần đợi nó phải mở miệng xin lỗi trước rồi mới tha sau, như thể muốn giải hòa với nó trước (x Mt 5:23-24), thậm chí đã tự động bù đắp lại cho nó những gì nó đã đem phung phá, nhất là còn mở tiệc linh đình mừng nó trở về, như thể nó đã lập được một thành tích lớn cho cha, một hành động làm cho người con cả tức điên lên, hận đến nỗi không chịu bước vào nhà, làm cho người cha phải khuyên giải mới nguôi ngoai.

Một dụ ngôn ba bí tích

Phân tích dụ ngôn này, chúng ta thấy Chúa Giêsu đã ngấm ngầm tỏ cho các môn đệ biết Ngài có ý định lập 3 bí tích cho Giáo Hội, đó là bí tích rửa tội, bí tích giải tội và bí tích Thánh Thể.

Bí tích rửa tội trong dụ ngôn này được thể hiện nơi việc người con xin chia gia tài, thái độ của con người muốn lãnh nhận phép rửa, muốn được phần gia tài sự sống thần linh, và người cha đã theo ý nó chia phần gia tài thuộc về nó cho nó, như Cha trên trời đã thông ban sự sống thần linh của Ngài, bằng Ơn Thánh Sủng cùng với các thần đức Tin Cậy Mến cho con người khi họ lãnh nhận phép rửa.

Bí tích giải tội trong dụ ngôn này được thể hiện ở chỗ người con phung phá xét mình, ăn năn dốc lòng chừa, xưng tội và đền tội. Nó chẳng xét mình là gì khi nghĩ lại thân phận của mình trong lúc cùng cực nhất cuộc đời? Nó chẳng dốc lòng chừa là gì khi cương quyết chỗi dậy trở về cùng cha, không phải chỉ vì để tránh khỏi cảnh cùng khốn của mình, một tình trạng dù sao cũng tạo điều kiện để nó nghĩ lại, cho bằng vì thấy mình sống bất xứng với thân phận làm con, tức làm nhục cho cha, làm ô danh cha, “không xứng đáng làm con cha”? Nó đã chẳng xưng tội khi xót xa thống hối mà thưa cùng cha “con đã xúc phạm đến trời và đến cha”? Nó đã chẳng đền tội là gì khi bị anh nó căm giận thù ghét, hậu quả không phải chỉ ở việc nó bỏ nhà ra đi phung phá gia tài của cha mà còn được cha nồng hậu tiếp nhận khi nó trở về nữa?

Bí tích Thánh Thể trong dụ ngôn này được thể hiện qua việc người cha mở tiệc linh đình để ăn mừng người con “như chết mà sống lại”. Thật vậy, người cha không ăn mừng rồi mới trang sức lại cho người con phung phá, trái lại, như bí tích giải tội trả về cho con người đã chết bởi trọng tội chẳng những Thánh Sủng họ đã đánh mất mà còn tất cả mọi công nghiệp họ lập được nhờ các thần đức là khả năng thần linh của họ, người cha cũng đã tái trang sức cho nó những gì xứng với phẩm vị của nó là một người con trong nhà, để nó có đủ tư cách tiếp tục ngồi vào bàn của cha và với cha, bàn tiệc Thánh Thể Lời Nhập Thể, bàn tiệc Sự Sống Thần Linh, “sự sống viên mãn hơn” (Jn 10:10) là chính mạng sống của vị mục tử nhân lành đi tìm từng con chiên lạc (x Jn 10:10; Lk 15:4).

Một mái nhà hai cuộc sống

Bài dụ ngôn trong Phúc Âm của Chúa Nhật Thứ III này còn cho thấy một điểm rất đặc biệt nữa, đó là sự kiện người con ở gần cha nhất lại là người con hoang đàng, còn người con phung phá lại là người con gần cha hơn hết. Không phải hay sao, người con phung phá đã luôn ở gần cha, ở chỗ tin tưởng vào tình yêu nhân hậu của cha và đã trở về với cha, để từ tình trạng chết đi mà được sống lại, tình trạng mất hết mọi sự không còn gì mà lại được tất cả mọi sự. Trái lại, người con cả gần cha, không lúc nào rời xa cha, bao giờ cũng làm theo ý muốn của cha, lại không hề hiểu cha, cho rằng của cha khác với của mình, chứ không phải “mọi sự của cha là của con”, bởi đó mới có thái độ tranh chấp, mới thành đứa con hoang đàng, cách biệt cha.

Đó là lý do chúng ta đừng khinh thường thành phần chúng ta cho là “tội nhân” đáng thương. Chẳng biết họ đáng thương hay chúng ta đáng thương, nếu chúng ta tự phụ cho mình là đạo đức tốt lành, đọc kinh hằng ngày, đi lễ hằng tuần, xưng tội hằng tháng, mà lại hay phán xét người khác và khinh thường những người anh chị em “phung phá” của mình. Họ quả thực đã có lúc là đứa con nói với cha “con không đi” làm vườn nho cho cha, nhưng sau đó lại đi, như một Mathêu (x Mt 9:9-13), Giakêu (x Lk 19:1-10), Mai Đệ Liên (x Lk 7:36-50, 8:2), thành phần tiêu biểu cho tội nhân có những hành động gian tham của cải trần gian như bọn thu thuế và/hay có những xu hướng đam mê xác thịt như đám gái điếm bán thân phụng sự các thứ ngẫu tượng hay thần tượng (x. Mt 21:31), hay như người đàn bà Samaritanô (x Jn 4:19,28-30), thành phần tiêu biểu cho dân ngoại ô uế trước con mắt dân Do Thái, còn chúng ta, như nhóm luật sĩ và Pharisiêu trong dân Do Thái xưa, lúc này có vẻ như đang sẵn sàng đi làm theo ý cha của mình đấy, nhưng thực ra chẳng làm gì cả, thậm chí còn làm trái với ý cha của mình nữa mà không biết là đàng khác (x Mt 21:28-32).

Ở đây chúng ta cũng nên lưu ý một điều hết sức quan trọng nữa là tình thương của Thiên Chúa được phát xuất bởi tình yêu vô cùng trọn lành, một tình thương là tất cả dung nhan của một Vị Thiên Chúa vô cùng toàn hảo trọn lành, do đó, không phải là một thứ thương hại, làm giảm giá trị của đối tượng được thương và cần thương, mà là tôn trọng ngôi vị của họ, phục hồi phẩm giá cho họ và thăng hóa đời sống của họ. Đó là ý tưởng đã được Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II nhấn mạnh trong Thông Điệp “Giầu Lòng Thương Xót” Dives in Mesericordia của Ngài, ở đoạn 5 và nhất là đoạn 6, ban hành ngày 13/11/1980, Chúa Nhật Thứ Nhất Mùa Vọng.

Có lẽ con người đầy quyền lực về khoa học và kỹ thuật ngày nay nhưng lại quá yếu đuối về tâm lý và bại hoại về luân lý cần đến lòng thương xót Chúa hơn bao giờ hết. Dường như con người càng bại hoại, càng làm méo mó hình ảnh thần linh vô cùng cao cả của mình, qua những trào lưu công khai sống đồng tính luyến ái và đồng tính lấy nhau, qua những thứ kỹ thuật tạo sinh sao bản con người, qua những hành động phá thai và khủng bố coi sự sống vô giá như đồ bỏ của nền văn hóa sự chết từ cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21 này, thì dung nhan vô cùng yêu thương nhân hậu của “Thiên Chúa là Thần Linh” (Jn 4:24) càng tỏ hiện.

Đó là lý do, ngay từ đầu thế kỷ 20, vào chính thời điểm của Thế Chiến Thứ I, Mẹ Maria đã bảo 3 Thiếu Nhi Fatima, sau khi đã tiết lộ cho các em Bí Mật Fatima, với phần thứ nhất là thị kiến hỏa ngục, là sau mỗi chục Kinh Kính Mừng, hãy đọc thêm lời “Lạy Chúa Giêsu, xin tha tội cho chúng con, xin cứu chúng con khỏi sa hỏa ngục, xin đem các linh hồn lên thiên đàng, nhất là những linh hồn cần đến lòng thương xót Chúa hơn”. Ở Biến Cố Thánh Mẫu Fatima, Mẹ Maria đã cho 3 Thiếu Nhi Fatima được thị kiến thấy hỏa ngục và dậy các em Lời Nguyện Fatima này là để làm gì, nếu không phải để nhắc nhở và cảnh báo con người nói chung và thành phần môn đệ Chúa Kitô nói riêng về những gì Chúa Giêsu đã kết thúc dụ ngôn phán xét chung: “Hỡi đồ bị kết án các ngươi, hãy xéo đi cho khỏi nhan của Ta mà vào lửa đời đời đã giành sẵn cho ma qủi cùng các thần của hắn” (Mt 25:41).

Từ đầu thế kỷ 19, mở màn cho Thời Điểm Maria của mình, Mẹ Maria đã “tiến lên như Rạng Đông” ở Biến Cố Thánh Mẫu Paris năm 1830, nơi Mẹ bảo làm một mẫu ảnh Mẹ Ban Ơn đứng trên quả cầu và đạp đầu rắn quỉ; “đẹp như mặt trăng” ở Biến Cố Thánh Mẫu Lộ Đức 1858, nơi Mẹ xưng mình “Vô Nhiễm Thai” và là nơi duy nhất Mẹ mỉm cười trong tất cả các nơi Mẹ hiện ra; “rực rỡ như mặt trời” ở Biến Cố Thánh Mẫu Fatima, nơi Mẹ xưng mình là “Đức Mẹ Mân Côi” và là nơi xẩy ra phép lạ cả thể mặt trời nhẩy múa trên không trung; và “oai hùng như đạo binh dàn trận”, qua phong trào Tượng Mẹ Thánh Du Quốc Tế đi khắp nơi trên thế giới, nhất là qua Biến Cố Đông Âu sụp đổ cuối năm 1989, cũng như qua biến cố Liên Sô Nga Cộng giải thể vào Giáng Sinh năm 1991.

Mẹ đến để đem con người về với Chúa là Cha trên trời. Bởi vì, bỏ Cha mà đi, cho rằng Thiên Chúa đã chết, để sống một sống vô thần duy vật, con người đã và đang trở thành những tên làm nô lệ cho nhục dục, thưởng thức cả những thứ đớn hèn của loài heo mà cũng không thỏa. Chỉ có trở về với Cha, sống xứng với vai trò và thân phận làm con Thiên Chúa của mình, xứng với bản chất là hình ảnh thần linh của mình, con người mới được hoàn toàn tự do, với tư cách là chủ nhân ông của mình, như trường hợp sau khi trở về của người con phung phá.

Như thế, trong Thời Điểm Maria, thời điểm được Thánh Long Mộng Phố (Louis Montfort) gọi là “vào những thời gian sau này”, tức sau thời của ngài là đầu thế kỷ 18, và đã suy diễn trong cuốn Thành Thực Sùng Kính Mẹ Maria (khoản 49 và 50.4) về vấn đề hai lần đến của Chúa Kitô, có thể gọi là Mùa Vọng Cánh Chung, Mẹ Maria đã đến để dẫn con người phung phá, con người văn minh hầu như tuyệt đỉnh về vật chất và nhân bản, nhưng đang phá sản văn hóa và khủng hoảng đức tin, về nhà Cha, về với dự án nguyên thủy của Thiên Chúa giành cho họ, đó là dự án con người “làm chủ trái đất” (Gen 1:28), với tư cách là con Thiên Chúa.

Dung Nhan Đích Thực của Thiên Chúa là Tình Yêu

Trong Thông Điệp Tình Yêu Nhân Hậu gửi cho các Hồn Nhỏ, qua nữ thư ký Magarita người Bỉ của mình, Chúa Giêsu đã nói những lời rất phản ảnh nội dung của bài Phúc Âm Chúa Nhật III Mùa Chay Năm C tuần này, đúng hơn phản ảnh tình yêu nhân hậu của người cha đối với cả người con phung phá trở về lẫn người con hoang đàng không muốn vào nhà. Đọc dụ ngôn của bài Phúc Âm Chúa Nhật tuần này và đọc những lời Chúa Giêsu lập lại tình yêu nhân hậu của Người với con người thời đại ngày nay, chúng ta thấy rằng con người không thể nào hư đi được, trừ phi họ không chấp nhận tình thương của Ngài, tức xúc phạm đến chính bản tính trọn lành của Ngài, xúc phạm đến Thánh Linh, một tội không thể tha thứ được cả đời này lẫn đời sau (x Mt 12:32).

“Nếu con cảm thấy mình yếu đuối và bất lực, chính là vì Cha đã mặc cho con đức khiêm hạ của một vị Thiên Chúa bị đóng đanh” (18/12/1967)

“Hãy dâng cho Cha nhân tính của con. Cha lại đã chẳng mặc lấy nó khi vì yêu thương mà làm người hay sao? Cha sẽ mặc cho con thần tính của Cha để con yêu mến Cha bằng tình yêu của các thần trời” (10/4/1967)

“Cha không phải là một Thiên Chúa kềm kẹp con, mà là một Thiên Chúa làm cho con hoàn toàn phát triển theo ánh sáng của lòng con ưng thuận trước những ơn soi động của Cha. Ngay cả khi Cha muốn con nên trọn lành, trong khi đó tình yêu của con vẫn cứ bất toàn, thì hỡi con nhỏ của Cha, Cha lại đã chẳng mặc lấy nhân tính của con làm như của Cha hay sao?... Ngày gặp đêm rồi mất hút trong đêm thế nào. Cũng vậy, từ ánh sáng mà ra, linh hồn đi sâu vào tăm tối. Thế nhưng, ân sủng phát sinh một ngày mới còn tươi sáng hơn cả ngày trước đó, vì nó giải cứu linh hồn khỏi bóng đêm phong tỏa linh hồn” (19/8/1967).

Qua dụ ngôn người con phung phá và người cha nhân lành này, cũng như qua những lời mạc khải tư hiện đại rất hợp với mạc khải Phúc Âm vừa được trích dẫn, tôi cảm nghiệm được những điều sau đây:

1)    Tột đỉnh của tình yêu chính là tình thương, vì yêu mà không thương sẽ đi đến chỗ vị kỷ và chia rẽ (kỳ thị hay ly dị) một khi đối tượng được yêu không còn hợp với mình nữa, trái lại tình thương sẽ biến chủ thể yêu trở thành đáng thương hơn đối tượng được thương, tới nỗi, làm cho chủ thể yêu hoàn toàn hiệp thông với đối tượng yêu.

2)    Nếu tình thương là chân dung đích thực của tình yêu như thế thì tình thương không phải là những gì hạ giá đối tượng được thương mà còn thăng hóa đối tượng thương đến độ thậm chí đối tượng được thương còn trở thành cao quí hơn cả chủ thể thương, một chủ thể hiến mạng sống mình cho đối tượng được thương.

3)    Trong Cựu Ước, vị Thiên Chúa đã tỏ mình ra cho dân Do Thái biết rằng Ngài là Vị Thiên Chúa chân thật duy nhất, cũng được Ngài chứng thực chân lý cứu độ bằng tình thương bao la vô đối của Ngài, một tình thương thể hiện qua việc Ngài trung thành cho đến cùng những gì Ngài đã tự hứa với tổ phụ của dân tộc này, dù dân tộc này liên lỉ bất trung với Ngài. Như thế, tình thương không phải là dung nhan đích thực của Vị Thiên Chúa chân thật duy nhất hay sao.

4)    Vị Thiên Chúa chân thật duy nhất đã hoàn toàn tỏ hiện dung nhan đích thực của mình ra trên thế gian này qua Lời Nhập Thể Tử Giá, và chỉ nhìn lên Dung Nhan Thần Linh không còn hình tượng con người này loài người tội nhân mới được cứu độ (x Jn 3:14), mới được hiệp thông với Đấng đã yêu thương họ đến ban Con Một mình, Đấng yêu thương con người khi họ còn là thành phần tội nhân đáng phạt, thậm chí Ngài đã yêu thương con người tội nhân đáng phạt này đến phó nạp Con mình (x Rm 5:8;8:32). 

5)    Đó là lý do tội phạm đến Thiên Chúa nhất đó là tội không tin tưởng vào lòng thương xót của Ngài, một tội không thể thứ tha (x Mt 12:32) và là một tội xúc phạm đến Thiên Chúa nhất, chẳng khác gì như lưỡi đòng đâm thâu qua cạnh sườn vị Thiên Chúa làm người đã tử giá mà vẫn còn những con người tự do không chấp nhận tình thương của Thiên Chúa, tức không nhìn nhận chân dung của Ngài, hay không chấp nhận Chúa Giêsu Kitô cũng vậy.

6)     Nếu Thiên Chúa chân thật duy nhất là Vị Thiên Chúa cứu độ (x Lk 1:47), Vị Thiên Chúa của lòng xót thương (x Lk 1:54-55), Vị Thiên Chúa đã thực sự và hoàn toàn tỏ chân dung của Ngài ra nơi Lời Nhập Thể Tử Giá, và nếu "sự sống đời đời là nhận biết Cha là Thiên Chúa chân thật duy nhất và Đấng Cha sai là Đức Giêsu Kitô" (Jn 17:3), thì sự chết đời đời là ở chỗ không tin vào một Vị Thần Linh có thể yêu thương con người, đến chẳng những hóa thân làm người như họ mà còn hiến mạng sống mình cho họ.

7)    Linh đạo chính yếu của Kitô hữu là ở chỗ yêu thương hơn là lễ vật và việc lành: "Khi các con đến bàn thờ dâng của lễ mà chợt nhớ rằng anh em có điều gì với các con thì các con hãy bỏ của lễ đó mà về làm hòa cùng anh em các con trước đã rồi hãy đến dâng lễ vật" (Mt 5:23-24); "các người hãy đi học cho hiểu ý nghĩa của điều này là Ta mong muốn lòng xót thương chứ không phải hy tế" (Mt 9:13). Đứa con cả luôn ở gần cha, luôn làm việc cho cha và giữ tất cả những gì cha muốn, nhưng chỉ vì không có lòng thương xót như cha, nên vẫn không hiệp thông với cha, vẫn là một đứa con hoang đàng, còn đáng thương hơn cả đứa em phung phá nhưng lại biết tin vào lòng thương xót của cha và trở về với cha vậy!

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL